نفس های به شماره افتاده هنر ” صحافی سنتی” در ملایر/ تن رنجور صحافی‌ها و چاپخانه‌های ملایر نیازمند توجه مسئولین
پایگاه خبری طلیعه امید پرس- مهناز روزبهانی: در گذشته صحافی و جلدسازی عبارت بوده است از حرفه و هنری که صاحب آن پیشه، مسئولیت حفظ اوراق کتاب از گزند زمانه و تهیه جلدی شایسته محتویات آن را بر عهده دارد، بعضی از صحافان و جلدسازان با مهارت‌هایی که داشتند کتاب بی‌جلد را جلد و کتاب معیوب را مرمت و شیرازه‌دوزی می‌کردند، آنها می‌توانستند اوراق موش‌خورده، کرم زده و آتش دیده را به‌وسیله متن و حاشیه کردن، حیات تازه‌ای ببخشند.
پایگاه خبری طلیعه امید پرس- مهناز روزبهانی: در گذشته صحافی و جلدسازی عبارت بوده است از حرفه و هنری که صاحب آن پیشه، مسئولیت حفظ اوراق کتاب از گزند زمانه و تهیه جلدی شایسته محتویات آن را بر عهده دارد، بعضی از صحافان و جلدسازان با مهارت‌هایی که داشتند کتاب بی‌جلد را جلد و کتاب معیوب را مرمت و شیرازه‌دوزی می‌کردند، آنها می‌توانستند اوراق موش‌خورده، کرم زده و آتش دیده را به‌وسیله متن و حاشیه کردن، حیات تازه‌ای ببخشند.
در هنر صحافی، تزیین و آرایش منحصر به جلد خارجی کتاب نبود بلکه قسمت داخلی جلد نیز بیشتر مواقع با آستر تزیین می‌شد و روی آن را نقاشی می‌کردند، بهترین ماده برای جلد کتاب چرم بود، در دوره‌ای استفاده از مقوا مرسوم شد ولی صحافان قدیم برای جلد کتاب فقط از چرم استفاده می‌کردند و با آن‌که بعدها موارد دیگری هم نیز مرسوم شد، چرم اهمیت خود را از دست نداد.
چند سالی است ” هنر صحافی ” در ملایر متاسفانه دارد به فراموشی سپرده می‌شود و حال صحافان سنتی این شهرستان خوب نیست، برای تهیه گزارش و بررسی مشکلات این هنر ارزشمند به سراغ قدیمی‌ترین صحافی سنتی ملایر واقع در خیابان عارف رفتم.
صبح فوق العاده سرد یک روز پاییزی وارد خیابان قدیمی عارف شدم، ” سید جواد حسینی ” را تقریباً همه اهالی فرهنگ و هنر می‌شناسند؛ او فرزند مرحوم سرهنگ پاسدار ” سید محمود حسینی” است؛ فردی که بیش از ۲۸ سال زمینه صحافی سنتی کتب مردم این دیار سابقه فعالیت دارد.
سید جواد حسینی با روی خوش در فضای محقر و کوچک مغازه قدیمی‌اش که اکنون در و دیوارش مستهلک شده، پذیرای من شد.
این صحاف قدیمی شهرستان ملایر متولد ۱۳۵۷ با حدود بیش از ۲۸ سال سابقه کاری در گفت و گوی اختصاصی با طلیعه امید پرس؛ افزود: من هنر صحافی را حدود ۳۰ سال پیش در تهران آموختم و بعد از آن در این مغازه در شهر ملایر فعالیت خود را آغاز کردم.
وی با بیان اینکه هنر صحافی به خاطر ارتباط با قرآن کریم، مفاتیح و کتب‌های درسی و آموزشی، یک حرفه معنوی و ارزشمند است، اظهار کرد: کسانی که در این شغل به فعالیت مشغولند به نوعی عاشق کتاب هستند.
حسینی توضیح داد: فعالان این هنر- صنعت، نقوش برجسته را گاه با همان رنگ اصلی می‌گذاشتند و گاه با الوانی دیگر می آراستند؛ جلد سوخته، جلد لاکی، جلد مرجحی، جلد مخملی، جلد زرکوب، جلد معرق، جلد ترمه و جلد قلمکار، از جمله جلدها در کار صحافی بوده است.
این استادکار صحافی سنتی خاطرنشان کرد: همانند دیگر هنرها که ابزار و وسایل مخصوص به خود را دارند، این هنر هم دارای یکسری ابزار و وسایل به خصوص که شامل چسب، سریش، سوزن، درفش، نخ، سنگ زیر دست، قیچی، ستاره، خط‌کش یا اسکور، کارد، سوهان و سمباده، مشته یا کوبه، شفره، قید یا اشکنج، کاغذ، تخته صیقل (تخته مهره)، رنگ، زرنیخ، زنگار، مقوا، چرم، ضربی، ورق طلا و پودر طلا، پارچه، کارد برش، پرس، پرگار، قلم جدول کشی، انبر یا گیره، نقش‌بر، گرده و گوشه گردکن، است.
حسینی با گلایه شدید از عدم حمایت مسئولین مربوطه از هنر صحافی در ملایر، افزود: صحافی‌های سنتی شهر چند سالی است که تعطیل شده‌اند و در حال حاضر تنها من در شرایط فوق العاده بد اقتصادی و فشار مالی، همچنان مشغول به فعالیت هستم.
این استادکار صحافی سنتی در ملایر، با اشاره به عدم حمایت مسئولین دولتی، افزود: بارها برای دریافت وام خود اشتغالی به ادارات مربوطه مراجعه کردم از نمایندگان مردم ملایر در مجلس گرفته تا سایر ارگان‌ها و نهادها، اما وامی که به ما معرفی کردند با سود ۲۴ درصد بود که عملاً بازپرداخت برای من با درآمدی ماهیانه حدود دو و نیم میلیون تومان، امکان پذیر نیست.
حسینی با اشاره به اینکه در حال حاضر درآمد خاصی نداریم و اوضاع کسب و کار بسیار خراب است، تصریح کرد: هیچ کدام از ادارات دولتی کارهای صحافی خود را به ما نمی‌دهند و در کمال ناباوری، امور مربوط به صحافی خود را به شهرهای دیگر مثل همدان می‌سپارند در صورتی که در شهر ملایر می‌توان این کار را انجام داد.
وی با اشاره به جایگاه مهم هنر صحافی و پیشینه آن، تصریح کرد: حیف است این هنر ارزشمند به فراموشی سپرده شود، بنابراین انتظار داریم فرمانداری، نمایندگان مردم ملایر در مجلس، اداره فرهنگ و ارشاد، اتحادیه لوازم التحریر و ادارات فرهنگی مثل اوقاف و امور خیریه، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ملایر از “هنر صحافی سنتی ” حمایت کنند و اجازه ندهند این حرفه به تعطیلی کامل بکشد.
حسینی با اشاره به اینکه در حال حاضر فقط کارهای صحافی اداره آموزش و پرورش را آن هم به مقدار محدود انجام می‌دهیم که آن هم جوابگوی مخارج زندگی نیست، افزود: متاسفانه هنر صحافی سنتی در ملایر دارد به تاریخ می‌پیوندد.
این استادکار صحافی خاطرنشان کرد: در مساجد، تکایا و بقای متبرکه ملایر، مدارس و کتابخانه‌ها قطعاً کتاب هایی هستند که نیاز به صحافی دارند بنابراین از مسئولین مربوطه انتظار داریم به منظور حفظ این کتب ارزشمند صحافی آنها را به ما بسپارند تا هم کار ما رونق بگیرد و هم این کتاب‌ها حفظ شود.
وی با اشاره به اینکه متاسفانه بعد از شیوع کرونا کار ما هم شدیداً تحت تاثیر قرار گرفت و کرونا همچون سونامی “هنر صحافی سنتی” ملایر را تحت شعاع قرار داد، افزود: متاسفانه علاوه بر فرسوده شدن و استهلاک وسایل و دستگاه های ما، از سوی دیگر قیمت مواد اولیه هم گران شده است و برای تهیه گالینگور، چسب و مقوا در مضیقه هستیم چرا که قیمت آنها چند صد برابر شده است.
حسینی در رابطه با یکی از بهترین خاطراتش، افزود: خانم و آقایی برای صحافی به من مراجعه کردند و گفتند که چندی پیش منزلشان در یکی از روستاهای ملایر به شدت دچار حریق شد و این در حالی بود که نوزاد آنها داخل اتاق و در آتش گیر کرده بود.
وی افزود: خانم تعریف می‌کرد که وقتی آتش‌نشانان حریق را خاموش کردند، تمام وسایل اتاق در آتش سوخته بود و من که به شدت نگران نوزادم بودم در کمال ناباوری مشاهده کردم که کتاب مقدس قرآن کریم که بالای سر نوزادم قرار داشت و خود فرزندم در سلامت کامل به سر می‌برند و حریق با آنها اثر نکرده است!
این استادکار صحافی با اشاره به اینکه باید قدر هنر و داشته‌های خود را به عنوان ارزش‌های فرهنگی بدانیم و برای رونق آنها تلاش کنیم، افزود: امیدوارم مسئولین بعد از خواندن این گزارش سری به ما بزنند و برای حمایت از این هنر تلاش کنند.
■ نگاهی به مشکلات صحافی‌ها و چاپخانه‌های ملایر
رئیس اتحادیه لوازم التحریر ملایر نیز با بیان اینکه صحافی های سنتی زیر نظر اتحادیه ما و اداره ارشاد فعالیت می کنند، افزود: در حال حاضر چهار صحافی سنتی در این شهر مشغول فعالیت هستند.
حمید زمانی در گفت و گو با طلیعه امید پرس؛ اظهارکرد: طبق آمار ارائه شده تاکنون هشت ” صحافی خانگی” شناسایی اند که به صورت غیرمجاز نسبت به صحافی جزوات دانشجویی و پایان‌نامه‌ها، در منازل اقدام می کنند.
وی با اشاره به اینکه هنر ” صحافی سنتی” دارد به فراموشی سپرده می‌شود، افزود: صحافی‌ها زمانی رونق دارند که صنعت چاپ رونق داشته باشد، در واقع رونق صنعت چاپ، سبب رونق و پیشرفت کار صحافی می‌شود.
زمانی با تاکید بر اینکه در حال حاضر صحافی‌های سنتی ملایر با گران شدن قیمت مواد اولیه مواجه هستند، اظهار کرد: طی سال‌های اخیر قیمت مقوا، کاغذ و چسب و گالینگور( روکش طرح چرمی که برای صحافی کتب و دفاتر بانکی و پایان نامه‌ها استفاده می‌شود) افزایش چشمگیری داشته است.
رئیس اتحادیه لوازم التحریر ملایر خاطرنشان کرد: یکی دیگر از مشکلات موجود، نبود دستگاه‌های مدرن در صنعت صحافی در ملایر است که کار طلاکوب و یا زرکوب نوشتار روی جلد را انجام می‌دهد، در حال حاضر صحافی‌های سنتی ما به صورت دستی این کار را انجام می‌دهند و قدرت خرید دستگاه های مدرن را ندارند.
زمانی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه در حال حاضر ۳۲ چاپخانه دارای مجوز در سطح شهرستان ملایر مشغول فعالیت هستند، افزود: این چاپخانه‌ها خودشان کار صحافی را به صورت روتین انجام می‌دهند.
وی با اشاره به اینکه متاسفانه مسئولین به صنعت چاپ اهمیت خاصی نمی‌دهند، خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر با افزایش شمار مجوزها برای چاپخانه‌ها مواجه شدیم که صرفاً به منظور اشتغالزایی بوده است در صورتی که مسئولین مربوطه باید با تزریق اعتبارات و حمایت‌های مالی از چاپخانه‌ها، بدنه ضعیف، این صنعت را تنومند کنند.
رئیس اتحادیه لوازم التحریر ملایر بر ضرورت اعطای وام و تسهیلات بانکی به منظور اجرای طرح توسعه چاپخانه‌های قدیمی تاکید کرد و افزود: در سال‌های اخیر هزینه کاغذ و فیلم و زینک، افزایش چند صد برابری داشته است، از سوی دیگر دستگاه های چاپخانه‌های قدیمی ملایر، مستهلک شده‌اند و صاحبان این چاپخانه‌ها به فکر فروش املاک خود افتاده‌اند.
■ گزارش از مهناز روزبهانی
