نقش فضای رسانه در ارتقاء آگاهی و دانش جامعه، محیط کسب‌وکار و تولید
■ ️جواد شریفی
مدیر گروه جهادی یاران وصال
رسانه‌ها به عنوان یکی از ارکان مهم جوامع مدرن، نقش بسزایی در تولید اطلاعات و محتوا ایفا می‌کنند. این نقش می‌تواند تاثیرات مهمی بر فرهنگ، سیاست، اقتصاد و حتی روابط اجتماعی داشته باشد.
■ ️جواد شریفی
مدیر گروه جهادی یاران وصال
رسانه‌ها به عنوان یکی از ارکان مهم جوامع مدرن، نقش بسزایی در تولید اطلاعات و محتوا ایفا می‌کنند. این نقش می‌تواند تاثیرات مهمی بر فرهنگ، سیاست، اقتصاد و حتی روابط اجتماعی داشته باشد.
از مهمترین نقش رسانه‌ها می‌توان به تولید دانش و آگاهی، ایجاد فضایی برای گفتگوی عمومی و تبادل افکار، ترویج تفکر انتقادی و مطالبه‌گری، تقویت دموکراسی، ارتباط با جامعه جهانی، آموزش و یادگیری و… اشاره نمود.
نشانه‌های اهمیت نقش رسانه در زندگی انسان‌ها را می‌توان از مفاهیم قرآن کریم و دین مبین اسلام نیز جستجو کرد.
وقتی خداوند منان خود به زبان وحی و نازل شدن آیات قرآن کریم با پیامبرانش سخن می‌گوید؛ اهمیت این موضوع را نشان می‌دهد.
با این مقدمه به تشریح موضوع نقش فضای رسانه در ارتقاء آگاهی و دانش جامعه، محیط کسب‌وکار و تولید پرداخته می‌شود. نقش رسانه‌ها در انعکاس واقعیات جوامع در ابعاد مختلف باوری انکارناپذیر می‌باشد که می‌بایست با درک و استفاده صحیح از رسانه‌ها، این باورها را تقویت و در مسیر رشد و تعالی زندگی مردم قرار داد.
در دنیای امروز با گسترش فضای رسانه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی، شهروندان هر جامعه نیز به تناسب موجود؛ “شهروندان دیجیتال” نام گرفته اند.
رشد رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی چالش‌هایی را در فضای رسانه ایجاد کرده است که آثار این چالش‌ها در زندگی شهروندان جوامع مختلف کاملا مشهود و تاثیرات شگرفی از خود به جای گذاشته است.
فقدان سواد رسانه‌ای، تغییرات فناوری، تنوع سلایق مخاطبان، رقابت در انتقال اطلاعات، اخبار متنوع و بعضاً جعلی و ایجاد بی‌اعتمادی در باورهای مردم، اشاعه بحران‌های اجتماعی و نگرانی‌های اخلاقی، عدم نظارت و کنترل هوشمند و دقیق و خلع‌های قانونی، عدم سیاست‌گذاری‌های به روز و کارآمد مبتنی بر ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و…، عدم توسعه و توجه به موضوع آموزش و یادگیری در محیط دانشگاه‌ها، برخوردهای سلیقه‌ای و بعضاً سیاسی با رسانه‌ها از جمله چالش‌های عمومی موجود در فضای رسانه می‌باشند.
در این مقوله چالش‌های خاص فضای رسانه نیز بسیار مهم تلقی شده که به مواردی از آن بصورت اختصار اشاره می‌گردد:
فقدان ساختار توسعه‌ای در فضای رسانه، عدم توانایی رقابت رسانه‌های مستقل با رسانه‌های ملی و دولتی، عدم استقلال رسانه‌های مستقل و ایجاد فشارهای گوناگون در جهت همسویی با حاکمیت در مقابله با ناکامی و ناکارآمدی‌ها، عدم سازماندهی و ساختار رسانه‌ای، فقدان رهبری و هدایت مدیریت رسانه، عدم مدیریت اقتصادی و بازاریابی رسانه‌ای و استفاده ابزاری از مقوله کنترل و ارزیابی عملکرد.
از آنجا که رسانه‌ها نقش مؤثری در ارتباط با جامعه دارند آموزش و توانمندسازی خبرنگاران و مدیران رسانه‌ای، استفاده از فناوری‌های نوین تولید محتوای گوناگون، رعایت اخلاق رسانه‌ای، تقویت بنیه مالی، حمایت از آزادی بیان در چارچوب قانون، پرهیز از اعمال فشار و تقویت جایگاه مراجع مرتبط با فضای رسانه ضروری می‌باشد.
در همین راستا رسانه به عنوان یک مؤلفه بسیار مهم در مقوله توسعه می‌تواند نقش‌آفرین باشد. آگاهی و شناخت فضای رسانه از مباحث اقتصادی و تولید، افق روشنی را برای سرمایه‌گذاری ایجاد خواهد کرد که می‌توان به مواردی از آن پرداخت:
■ معرفی فرصت‌های اقتصادی، کارآفرینی، تولید و ثروت
■ تقویت اعتماد عمومی به مقوله اقتصاد، تولید و بازار
■ هدایت، ترسیم و ایجاد الگوهای رفتارهای مصرفی و سرمایه‌گذاری
■ شفاف‌سازی و مبارزه با فساد در اقتصاد
■ همسویی نگرش سرمایه‌گذاران و بنگاه‌داران اقتصادی با ارزش‌ها و هنجارهای جامعه
■ نقش‌آفرینی و برخورداری از جایگاه سازمان‌های تجاری در دنیا همچون سازمان تجارت جهانی(WTO) و سایر سازمان‌های مشابه
با اهتمام به نقش فضای رسانه در کسب‌وکار و تولید می‌بایست به این موضوع مهم نیز اشاره کرد که رسانه باید با ایجاد یک مدل ساختاری در خدمت اقتصاد بوده و لازمه این امر، برخورداری از سیاست‌گذاری‌های مدون با قابلیت اجرا، دارا بودن مدل اقتصادی و همسو با ظرفیت‌های تولید و دانش مرتبط و خلق اعتمادسازی رسانه‌ای باشد.
اگر موارد فوق و سایر موضوعات مرتبط در این مهم ایجاد نشود به طور قطع و یقین می‌توان گفت که رسانه‌ها نقش چندانی در توسعه اقتصادی و ارتقاء آگاهی و دانش جامعه از خود به جای نخواهند گذاشت.
با این رویکرد رسانه می‌تواند با ایجاد یک مدل گفتمانی، مدل شناختی، مدل نوآوری و خلاقیت و تحولگرا، مدل تطبیقی، مدل هم‌گرایی، سیستمی و برنامه‌ای به تناسب مقتضیات محیط و فضای حاکم بر جامعه در رسیدن به اهداف خود گام برداشته و اثربخش باشد.
توجه به امر آموزش و یادگیری در ارتقاء آگاهی و دانش جامعه و شناخت فضای کسب‌وکار و تولید بسیار ضروریست.
بر همین اساس امروزه جوامع به رسانه‌های با تولید محتوای هدفمند و دسترسی آسان به منابع دانش و بسترسازی برای ایجاد انگیزه پشتیبانی از آموزش‌های رسمی و غیر رسمی توجه خاص دارند.
همچنین موضوع آموزش و یادگیری را در جذب دانش رسانه‌ای یک رکن اساسی به شمار می‌آورند. نوع استفاده از آموزش و یادگیری به تناسب نیاز جامعه می‌تواند اثرات قابل توجهی داشته باشد که بصورت مختصر به انواع آن اشاره می‌شود.
اصولاً آموزش و یادگیری مبتنی بر تعامل، با رویکردهای قابل قبول مواجه شده است، هرچند که آموزش و یادگیری ترکیبی نیز اثرات بسزایی در جذب دانش داشته است.
یکی از موضوعات اساسی در عصر جدید نقش فضای رسانه در مدیریت بحران می‌باشد که جوامع برخوردار از این مدیریت در شرایط خاص، به خوبی از آن استفاده و فضای جامعه را در بحران‌ها، مدیریت، کنترل و بهبود بخشیده و بالعکس جوامعی که از این ظرفیت محروم باشند معمولا در بحران‌ها آسیب‌های دوچندان دیده و خود در تشدید بحران نقش دارند.
نقش مدیریت رسانه در مدیریت بحران بسیار مهم تلقی می‌گردد که پرداختن به این موضوع نیازمند فضای مستقل است.
■ سخن آخر:
با عنایت به درج این نوشتار در رسانه‌های محلی شهرستان ملایر ضروری می‌دانم نگاه ویژه‌ای به وضعیت مدیریت رسانه در شهرستان ملایر داشته باشم.
فقدان یک رهبری توانمند، کارآمد و مستقل در مدیریت رسانه شهرستان ملایر طی سال‌های اخیر آسیب‌های جدی به فضای عمومی و حاکمیتی شهرستان زده است که آثار آن را در رخدادهای مختلف می‌توان به راحتی مشاهده کرد.
تلاش‌های صادقانه و انگیزه بالای برخی خبرنگاران و اهالی رسانه که بیشتر از اصحاب رسانه‌ای مستقل می‌باشند ملموس؛ اما وجود مشکلات حادث شده برای این عزیزان کارآمدی ایشان را تنزل داده و بیشتر درگیر حواشی شده‌اند.
شهرستان ملایر با توجه به موقعیت و تحولات سال‌های اخیر در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، ورزشی و غیره و برخورداری از برندهای جهانی صنعت و هنر مبل و منبت و انگور و برندهای ملی آلبالو، مروار، فرش و… هنوز فضای مساعد و اثرگذار رسانه ملی و حتی سهم لازم از رسانه‌ها و شبکه استانی را دارا نمی‌باشد که این مهم می‌بایست مورد توجه مسئولان شهرستان قرار گیرد.
در حوزه فضای مجازی مشکلات عدیده ساختاری وجود دارد که انتظار می‌رود مراجع ذی‌ربط به این فضا ورود پیدا کرده و ساماندهی آن را شکل داده و ضمن مدیریت، نظارت نمایند.
در سایر حوزه‌های ارتباطی عدم روحیه تعامل و ناهمگرایی به چشم می‌آید که ضرورت تغییر این نگاه امری اجتناب‌ناپذیر می‌باشد. توجه به سواد رسانه‌ای، آموزش و یادگیری خبرنگاران و مدیران رسانه‌ای، توجه ویژه و سازماندهی شده به معیشت خبرنگاران به خصوص خبرنگاران مستقل از دیگر اموری است که نیاز جامعه رسانه‌ای شهرستان می‌باشد و راهکار آن نیز وجود دارد.
از دیگر مشکلات موجود در فضای رسانه شهرستان ملایر دوقطبی و بعضاً چندقطبی‌سازی و در مواردی با ایجاد تفرقه و تشویش اذهان خبرنگاران از سوی برخی جریان‌ها و تفکرات قدرت‌طلب و متأسفانه برخی چهره‌های سیاسی و مسئولین می‌باشد که فضای امنیت روانی و رسالت رسانه‌ای را به چالش کشیده است.
امید آن داریم با نگاهی ژرف و حرکتی نو در ترویج مدیریت رسانه کارآمد، تحولگرا و هدفمند، در رشد و تعالی ظرفیت‌های شهرستان گام برداریم.
اینجانب ضمن گرامیداشت فرا رسیدن هفته خبرنگار و تبریک ویژه به خانواده خبرنگاران عزیز شهرستان ملایر از خداوند منان توفیقات روز افزون برای ایشان آرزومندم.
به امید روزی که شاهد تجلی جایگاه اصحاب رسانه در کشور عزیز ایران اسلامی باشیم.
حسن خطام این نوشتار را همراه با تعظیم و تقدیم بر شهدای اصحاب رسانه و سید شهیدان اهل قلم شهید والامقام آقا سید مرتضی آوینی به پایان می‌رسانم.
حماسه حضور تو به صحنه‌های عاشقی
چوکوه جلوه می‌کند به پهنه‌های عاشقی
برای وصف تو قلم فقیر و ناتوان
تو روح استقامتی سنگ صبور مهربان
