یادداشت / لزوم “جهاد تبیین” در حوزه وقـف
با وجود مزایای زیاد وقف و موقوفات، اما گاهی سیاهنمایی و منفیگرایی در مورد وقف به دلایل مختلفی ایجاد میشود. یکی از علتهای اصلی این مسئله میتواند عدم کار رسانهای مناسب درخصوص وقف و موقوفات باشد.
به قلم: ■ حجتالاسلام والمسلمین ابوذر عباسی
■ رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان ملایر
پیامبر گرامی اسلام(ص) نظام وقف را در شهر مدینه برقرار کرد. پس از این واقعه، به پیروی از سنتی که از رسول اکرم(ص) باقی مانده بود، وقف نقش بسزایی در عمران و آبادانی شهرهای اسلامی ایفا کرد. بدین ترتیب وقف در جهان اسلام و همزمان با رسالت پیامبر گرامی اسلام تحقق پیدا نمود و متعاقب آن حضرت علی(ع) با عمران و آبادانی اراضی بایر و حفر چاه و ایجاد نخلستان تمامی ثمرات و منافع این اراضی را تحت عنوان وقف در جهت استفاده افراد مستمند قرار دادند و این روش و سیره پسندیده از طرف ائمه اطهار(ع)، علماء، صالحین، افراد خیّر و نیکوکار ادامه یافت.
رسول مکرم اسلام و خاندان آن حضرت، مردم را به وقف تشویق میکردند و طبق احادیث معتبر و مدارک تاریخی خود از نخستین کسانی بودند که اقدام به وقف املاک شخصی خود نموده و آثار خیری به عنوان وقف برای بازمانگان و طبقات بعد از خود به جای گذاردند و وقفنامههایی هم تنظیم کردند که الگویی در حوزه وقف در اسلام شد.
وقف به عنوان یکی از مؤسسات اجتماعی و اقتصادی در اسلام، نقش بسیار مهمی در توسعه و پیشرفت جوامع اسلامی داشته است و در حوزههای مختلف از جمله آبادانی شهرها، ارتقاء زیرساختها، ارائه خدمات اجتماعی و فرهنگی و تأمین نیازهای اقتصادی و اجتماعی افراد مستمند تأثیرگذار بوده است.
کندوکاو بیشتر در تاریخ اسلام، ارزش و اهمیت والای وقف را به ما نمایانتر میکند که در این مجال نمیگنجد، اما مقصود از این مقدمه کوتاه تلنگر به عزیزانی بود که در جایگاه دینی و مذهبی یا ادعای عدالتخواهی و یا به عنوان مطالبهای انقلابی ناآگاهانه و گاهی ناجوانمردانه به سیاهنمایی در این حوزه و تخریب جایگاه وقف پرداخته و دچار تشویش اذهان عمومی درخصوص مقوله ارزشمند وقف میشوند.
اما در شهر خودمان ملایر اگر از منظر مادی و با نگاهی واقعبینانه و به دور از هیاهو و تبلیغات منفی آثار وقف را بررسی کنیم، میبینیم که طی سده گذشته همواره وقف یکی از عوامل بهطور قطع مؤثر در توسعه و پیشرفت این شهرستان بوده است.
اراضی و املاک وسیعی که توسط اوقاف و از محل نیات واقفین خیراندیش در اختیار مردم، ادارات و ارگانها، نهادهای خدماترسان و درمانی، نهادهای آموزشی و فرهنگی، هیئات و حسینیهها و مساجد، اماکن ورزشی و… قرار میگیرد و در موارد بسیاری رایگان و یا با حداقل پذیره است، زیرساختهای بنیانی و عامل توسعه و پیشرفت یک شهر را با کمترین دغدغه و وابستگی به خارج از شهرستان تأمین میکند.
در مورد موضوع وقف در شهرستان ملایر، اشاره به نقش مثبت و تأثیرگذار آن در توسعه این شهرستان از گذشته تاکنون، از جمله با ارائه زیرساختهای اساسی، امکانات عمومی، ارگانهای خدماتی، آموزشی و درمانی و تأمین نیازهای مختلف افراد، میتواند قابلیتهای وقف در ارتقاء و پیشرفت ملایر را تثبیت کند. مصادیق در اینزمینه در شهر ملایر متنوع و بسیار هستند و فرصت ذکر یکبهیک نیست اما هر شهروند ملایری با نگاهی به زندگی خود برکات حوزه وقف را به وضوح میبیند که این موارد در تمام دوران حیات خود از تولد در مراکز درمانی و مراقبتهای بهداشتی، درمانی تا حضور در مدرسه و آموزش عالی و ادارات و منزل مسکونی برکات خود را به فرد رسانده است. همه اینها نشاندهنده اهمیت جایگاه وقف بوده که نیازمند اقدامات رسانهای و جهاد تبیین هستند تا در ارتقاء فرهنگ و مفهوم وقف و ترویج ایدهها و اقدامات مرتبط با آن در جامعه مؤثر باشد.
در مورد “جهاد تبیین” در حوزه وقف، این مفهوم که برگرفته از منویات مقام معظم رهبری است به ارتقاء آگاهی و شناخت مردم درباره اهمیت و نقش وقف در توسعه جوامع و ترویج فرهنگ و مفاهیم مرتبط با آن کمک شایانی میکند. این اقدامات شامل تبیین اهداف، امکانات و روشهای ایجاد و مدیریت وقف، آگاهیبخشی و شفافسازی بیش از پیش در مورد منافع عمومی و اجتماعی وقف و ترویج مشارکت مردم در ایجاد و توسعه و تبلیغ وقف میشود.
ارتقاء آگاهی مردم از برکات و منافع عمومی وقف و ایجاد انگیزه برای مشارکت در ایجاد و توسعه موقوفات، به عنوان اقدامات مهم جهاد تبیین در حوزه وقف، میتواند توسعه پایدار و پیشرفت شهرستان را رقم بزند.
امروزه کار رسانهای و به تعبیری “جهاد تبیین” یکی از نیازهای ویژه در حوزه وقف میباشد که با توجه به پیچیدگیهای اجتماعی و فرهنگی، نیاز به تبیین و توضیح مفاهیم و اهداف، خدمات و برکات و آثار معنوی وقف در جامعه بیش از پیش احساس میشود. این امر بهخصوص در دنیای امروز که اطلاعات به سرعت منتشر میشود و ارتباطات جهانی گستردهای دارد، اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
با وجود مزایای زیاد وقف و موقوفات، اما گاهی سیاهنمایی و منفیگرایی در مورد وقف به دلایل مختلفی ایجاد میشود. یکی از علتهای اصلی این مسئله میتواند عدم کار رسانهای مناسب درخصوص وقف و موقوفات باشد. اگر اطلاعات کافی در مورد اهداف و امکانات وقف به جامعه منتقل نشود، افراد ممکن است تحت تأثیر دیدگاههای منفی قرار بگیرند. عدم جهاد تبیین میتواند عاملی برای وجود سیاهنمایی در مورد وقف باشد. اگر ترویج صحیح و تبیین درست اهداف و ارزشها و برکات وقف انجام نشود، افراد ممکن است به نظر منفی نسبت به این نوع فعالیتها دچار شوند. در نتیجه، ایجاد برنامههای کاری مناسب برای ترویج و آگاهیرسانی در مورد وقف و موقوفات میتواند به کاهش سیاهنمایی و منفیگرایی در این زمینه کمک کند.
در این شماره “طلیعه امید” که همواره امیدآفرینی و ایجاد حس خوب در جامعه را در کارنامه فعالیت خود دارد، با نگاه و حمایت ویژه و اندیشمندانه “مدیرمسئول محترم حجتالاسلام والمسلمین عبداللهی” که خود از اساتید در حوزه وقف هستند و تلاش خبرنگاران و کارکنان این نشریه وزین تلاش شده است نوعی از جهاد تبیین در حوزه وقف به نمایش گذاشته شده تا بتوانیم نگرش مثبتتری نسبت به حوزه وقف در جامعه ایجاد کنیم. امید است این تلاش بتواند گام مؤثری در جهت کاهش سیاهنمایی و منفیگرایی در مورد وقف و موقوفات باشد و به ارتقای فهم عمومی در این زمینه کمک کند. انشاءالله.