طلیعه سخن / اهمیت راهپیمایی سیاسی-مذهبی اربعین

شاید این سؤال در ذهن متبادر شود که چرا بر اهمیّت زیارت امام حسین علیه‌السّلام در روز اربعین حسینی تأکید و توصیه شده و چرا باید این مراسم همراه با هیاهو و شور خاصی اجرا شود؟

برای پاسخ به این سؤال ذکر نکاتی چند لازم است:

۱ـ اهمیّت راهپیمایی اربعین

اهمیّت راهپیمایی اربعین بیش از همه متأثر از نام و عظمت امام حسین علیه السّلام است. در میان ائمه اطهار و پیامبران تنها امام حسین علیه السّلام است که  اربعین دارد. این موضوع نیز به علت عظمت رویدادی است که در سال ۶۱ هجری به وقوع پیوست. رویدادی که عبارت بود از جان‌گذشتگی حضرت و یارانش برای زنده نگهداشتن و احیای دین اسلام.

بنابراین، راهپیمایی اربعین به این علت اهمیّت دارد که: اوّلاً: این راهپیمایی یادآور فداکاری‌ها و البتّه مصیبت‌هایی است که بر امام حسین علیه السّلام و یارانش و نیز پس از آن بر اسرای کربلا گذشت.

ثانیاً: این راهپیمایی ادامه دهنده و به نوعی تکمیل‌کننده روز عاشوراست.

۲ـ سابقه راهپیمایی اربعین

راهپیمایی اربعین خود به اندازه تاریخ قیام عاشورا سابقه دارد؛ و از اربعین سال ۶۱ تا به امروز همواره مورد توجه بوده است؛ این سنّت حسنه در سال‌های حضور ائمه معصومین علیهم السّلام با وجود حاکمان سفّاک و خونریز اموی و عباسی انجام شده، آنان علیرغم محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های حاکمان جور زمان خود، بر انجام این راهپیمایی و پیاده‌روی اهتمام داشتند.

در طول تاریخ علماء و اولیای الهی نیز، همواره بر اهمیّت راهپیمایی اربعین تاکید کرده‌اند؛ آنان برای زیارت سیدالشهداء علیه السّلام در روز اربعین اهمیّت و جایگاه والایی قائل بودند و با پای پیاده از نجف اشرف به سوی کربلا رهسپار می‌شدند.

در برخی از منابع تاریخی بیان شده که زیارت کربلا با پای پیاده در زمان «شیخ انصاری» رسم بوده،‌ امّا در برهه‌ای از زمان به ورطه فراموشی سپرده می‌شود که در نهایت توسط «شیخ میرزا حسین نوری» دوباره احیاء می‌شود.

این عالم بزرگوار اولین بار در عید قربان به پیاده‌روی از نجف تا کربلا اقدام کرد که ۳ روز در راه بود و حدود ۳۰ نفر از دوستان و اطرافیانش وی را همراهی می‌کردند، «محدث نوری» از آن پس تصمیم گرفت، هر سال این کار را تکرار کند، ایشان آخرین بار در سال ۱۳۱۹ هجری با پای پیاده به زیارت حرم أباعبدالله حسین علیه السّلام رفت.

آری! از آن پس بسیاری از عاشقان اهل‌بیت و امام حسین علیه السّلام و نیز برخی علماء و حتی مراجع تقلید با پای پیاده به کربلا سفر کرده‌اند، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی یکی از مراجع عالیقدر جهان تشیّع  که خود بارها با پای پیاده از عتبّه علویه، رهسپار عتبّه حسینی شده است، ایشان درباره مراقبه و بزرگداشت روز اربعین حسینی چنین می‌گوید: «به هر روی بر مراقبه کننده لازم است که بیستم صفر ـ اربعین ـ را برای خود روز حزن و ماتم قرار داده بکوشد که امام شهید را در مزار حضرتش زیارت کند، هر چند تنها یک‌ بار در تمام عمرش باشد، چنانکه حدیث شریف ـ از امام حسن عسگری علیه السّلام ـ علامت‌های مؤمن را پنج امر ذکر کرده است: ۵۱ رکعت نماز در شبانه روز، زیارت اربعین، ‌انگشتر در دست راست کردن، پیشانی بر خاک گذاشتن و بلند «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‌» گفتن در نمازها». (ترجمه المراقبات، کریم فیضی، صفحه ۸۵.)

و همۀ این¬ها به خاطر آن است که امام صادق علیه السّلام درباره ثواب زیارت امام حسین علیه السّلام با پای پیاده می‌فرماید: کسى که با پای پیاده به زیارت امام حسین علیه السّلام برود، خداوند به هر قدمى که برمى‌دارد یک حسنه برایش نوشته و یک گناه از او محو مى‌فرماید و یک درجه مرتبه‌اش را بالا مى‌برد، وقتى به زیارت رفت، حق تعالى دو فرشته را موکل او مى‌‌فرماید که آنچه خیر از دهان او خارج می‌شود را نوشته و آنچه شرّ و بد است را ننویسند و وقتى برگشت با او وداع کرده و به وى مى‌‌گویند: اى ولىّ خدا! گناهانت آمرزیده شد و تو از افراد حزب خدا و حزب رسول او و حزب اهل‌بیت رسولش هستی، به خدا قسم! هرگز تو آتش را به چشم نخواهی دید و آتش نیز هرگز تو را نخواهد دید و تو را طعمه خود نخواهد کرد. (کامل الزّیارات، ص۱۳۴.)

۳ـ وحدت بخشی راهپیمایی اربعین

راهپیمایی اربعین تجلّی‌گاه و محل حضوری برای همه اقشار و همه مذاهب اسلامی و حتّی ادیان توحیدی است. در این راهپیمایی جدا از حضور جدّی شیعیان، شاهد حضور اهل تسنّن نیز هستیم که به عشق و حمایت از آرمان‎های امام حسین علیه السّلام و قیام عاشورا در این راهپیمایی شرکت می کنند. حضور خاخام‌های یهودی و اسقف‌های مسیحی جلوه‌ دیگری از این راهپیمایی عظیم و باشکوه است. که در مسیر عشق و دلدادگی قدم گذاشته‌ و در مکتب انسانیّت وآزادگی شاگردی امام حسین علیه السّلام را می‌کنند.

این همه، نشان از جهان شمولی و سبقه جهانی آموزه‌های مکتب امام حسین علیه السّلام دارد. که بدون تردید، صرف حضور در این راهپیمایی خود می‌تواند عامل بسیار مهمی برای گسترش، همبستگی و وحدت نه تنها میان شیعیان که کل آزادگان جهان باشد.

راهپیمایی اربعین و قرار گرفتن میلیون‌ها نفر انسان از نژادها، ملیت‌ها و زبان‌های سراسر جهان کنار هم، به نوعی تمرین عملی برای ایجاد همبستگی و اتّحاد میان مذاهب با ادیان توحیدی است. چرا که این راهپیمایی برگرفته و منادی قیامی جاودانه در تاریخ است که آموزه‌های آن در مسیر و مبتنی بر فطرت آزادی‌خواه و ستم‌گریز انسانی قرار دارد و جوهره آن بر صلح و عدالت است.

۴ـ غیر دولتی بودن راهپیمایی اربعین

وجه غیردولتی و مردمی بودن این راهپیمایی در کنار آرمان‌های بلند نهضت حسینی، یکی از علل اصلی شکوه آن در همنوا ساختن مردم از پیر و جوان، زن و مرد و در هر دین و آیینی در این مراسم است.

این موضوع بیانگر این است که تأکید بر آموزه‌های معنوی و روحانی دین اسلام، که بخش عمده‌ای از آن در قیام عاشورا خود را تجسّم بخشید، فارغ از هر گونه سیاست و دولت‌زدگی می‌تواند ایجادکننده یک کنش جمعی مبتنی بر وحدت و همبستگی، نه تنها بین مذاهب که بین ادیانی باشد.

بنابراین، تداوم وجه مردمی بودن راهپیمایی و پرهیز از منسوب ساختن آن به دولت خاص و سیاسی کردن آن می‌تواند تأثیر بسیار مهمی در گسترش آن داشته باشد.

پاسخ سؤال مذکور

بنابراین، در پاسخ این که سؤال ـ که: چرا بر اهمیّت زیارت امام حسین علیه السّلام در روز اربعین حسینی تأکید و توصیه شده، و چرا باید این مراسم همراه با هیاهو و شور خاصی اجرا شود؟ ـ باید گفت:

اوّلا: راهپیمایی اربعین، تداوم راه امام حسین علیه السّلام و یارانش در زنده نگهداشتن دین اسلام و جلوگیری از تحریف و انحراف در آن است.

ثانیاً: این راهپیمایی، پیام وحدت و همبستگی میان مسلمانان و حتی آزادی‌خواهان است. این همایش چند میلیونی که امروزه به نماد پرشکوه وحدت و اتّحاد میان مسلمانان درآمده، خود می‌تواند پادزهری باشد بر اقدامات تفرقه افکن و تفرقه‌انگیز که از سوی دشمنان جهان اسلام برای اختلاف میان جوامع اسلامی به کار گرفته شده است.

ثالثاً: راهپیمایی اربعین به همایش و نمایش قدرت مسلمانان جهان تبدیل شده که پیام‌ آشکاری را برای بدخواهان جهان اسلام دارد و عرض اندامی است در برابر زورگویان و ستمگران و مستکبران جهان امروز.

رابعاً: راهپیمایی اربعین یک رویداد جریان‌ساز بین‌المللی است که  مانند مغناطیس آزادیخواهان و ستمگریزان را از هر دین و آیینی به خود جذب می‌کند. بی تردید اهتمام بر تبلیغ و اطلاع‌رسانی در خصوص اهمیّت کارکردهای این راهپیمایی میتواند بر قدرت این جاذبه بیفزاید.

در جهان امروز که دشمنان دین اسلام با راه‌اندازی پروژه‌های عظیم رسانه‌ای اسلام هراسی و تفرقه‌افکنی میان جوامع اسلامی در تلاشند، تعالیم اسلامی را خدشه‌دار کنند و وحدت میان مسلمانان جهان را از بین ببرند.

راهپیمایی اربعین و آموزه‌هایش و کوشش برای شناسایی جایگاه واقعی آن، می‌تواند راهگشای بسیار مؤثری برای هماهنگ‌سازی و همسوسازی مسلمانان کشورهای مختلف جهان با همدیگر و در بی اثرسازی تلاش دشمنان موثر باشد.

به نظر می‌رسد که تبدیل شدن راهپیمایی اربعین به یک ابر رسانه، اقدامی است که در واقع تا حدّ زیادی امروز انجام گرفته و باید بر انجام بیشتر و مؤثرتر آن همراه با هیاهو و شور اهتمام ورزید.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

■ علی محمّد عبداللهی– ۲۹/ ۵/ ۱۴۰۳